Leeg de stressemmer!

Is je hond regelmatig druk, bijt hij in je kuiten, heeft hij drie keer of vaker in de week de “dolle vijf minuten”, staat hij voor je gevoel altijd “aan”? Of toont hij vaak andere signalen van stress, zoals markeren (plasjes), dwangmatig gedrag, rijden op andere honden, gras eten, rollen? Dan luidt het advies: leeg de stressemmer! Ook als je hond ander voor jou ongewenst gedrag vertoont, is het goed om te kijken naar zijn stressniveau. Over ongewenst gedrag schrijf ik in het artikel "Eerste hulp bij ongewenst gedrag".

In dit artikel leg ik uit wat stress is, hoe de zogenaamde stressemmer werkt, waarom adoptiehonden uit het buitenland vaak gevoelig zijn voor stress en hoe je de stressemmer minder vol laat lopen en leegt.

Wat is stress?

Bij stress denken we vaak aan gespannenheid, druk zijn, dingen niet van je af kunnen zetten, enzovoort. Als we het in de volksmond over stress hebben, gaat het vaak over dat wat “tussen de oren” zit, psychisch dus.

Kijken we wetenschappelijk naar stress, dan gaat het om een lichamelijke reactie van het lichaam. Er vindt een verandering in het chemische en fysiologische evenwicht plaats. Bij de chemische component kan gedacht worden aan hormonen (onder andere cortisol, testosteron en adrenaline) en neurotransmitters. De fysiologische component betreft de inrichting van levensfuncties, zoals hartslag, bloeddruk en ademhaling.

Stress kan worden veroorzaakt door fysieke factoren (bijvoorbeeld pijn) en emotionele factoren (bijvoorbeeld angst). Vaak denken we bij stress (alleen) aan negatieve zaken. Stress kan ook positief zijn. Stresshormonen zetten ons aan tot actie. Adrenaline helpt bij het bereiken van een sportprestatie of het overleven van een noodsituatie. Een hond kan opgewonden raken van het apporteren van een bal of een heerlijke beloning. Dan is er sprake van positieve stress.

De stressemmer

Hoe het opbouwen van stress bij honden werkt, kan worden uitgelegd aan de hand van een denkbeeldige emmer. Deze emmer kan verschillende formaten hebben. Stabiele, rustige honden hebben een grote stressemmer. Honden die vanwege de oorspronkelijke taak waarvoor ze gefokt zijn, snel in actie moeten kunnen komen, zoals een Border Collie, hebben een kleine stressemmer. Hoe kleiner de stressemmer, hoe sneller deze over kan lopen. De grootte van de stressemmer is van verschillende factoren afhankelijk.

Hoe snel een stressemmer volloopt, is ook van verschillende factoren afhankelijk. Bij adoptiehonden uit het buitenland (bijvoorbeeld bij ex-zwerfhonden) heeft de moeder vaak een onrustige, stressvolle zwangerschap gehad. Ook een of meer trauma’s bij de hond zelf komen vaak voor. Ze zorgen ervoor dat er meer stresshormonen dan normaal worden aangemaakt, waardoor de stressemmer sneller volloopt.

Hoe raakt de stressemmer vol?

In sommige situaties raakt de stressemmer heel snel vol, bijvoorbeeld als je hond het heel spannend vindt dat een andere hond passeert. Het overlopen van de stressemmer zorgt voor een primaire reactie, een reflex. Als je hond uitvalt, is dat dus een reflex.

In andere gevallen loopt de stressemmer minder snel vol, maar zijn er verschillende prikkels die er uiteindelijk voor zorgen dat de emmer overloopt. Stel je voor dat je ’s ochtends met je hond loopt en er passeert een vrachtwagen die hij eng vindt (negatieve stress). Vervolgens rent je hond tien minuten achter een balletje aan (positieve stress vult ook de stressemmer). Daarna schrikt hij van een harde knal en thuis aangekomen gaat de deurbel (afhankelijk van de situatie en associatie van de hond kan dit positieve of negatieve stress veroorzaken). Misschien zou je hond alleen vanwege de deurbel niet overstrest raken, maar door alles wat hij ervoor heeft meegemaakt, is zijn stressemmer al langzamerhand volgeraakt. De deurbel zorgt voor de laatste druppel die de emmer doet overlopen.

De gebeurtenissen in het voorbeeld zijn wellicht snel achter elkaar gebeurd. Het kan ook zijn dat de gebeurtenissen over langere tijd verspreid zijn. Veel honden hebben bijvoorbeeld ’s avonds de “dolle vijf minuten”, omdat dan de opgebouwde stress van de hele dag “eruit komt”. Het is bekend dat bij honden de hoeveelheid cortisol in het lichaam langzaam daalt. Het kan zijn dat het niveau pas na 5 tot 8 uur weer is gedaald tot de beginwaarde. Hoewel cortisol niet het enige stresshormoon is, kunnen we wel zeggen dat de stressemmer bij honden langzaam leger wordt. Volgen er op de dag meer stressvolle situaties, dan gaat er minder stress de emmer uit dan erbij komt.

Hoe leeg je de stressemmer?

Hieronder geef ik een aantal tips voor het legen en zo leeg mogelijk houden van de stressemmer.

1. Laat je hond voldoende slapen en rusten. Een hondentrainer of gedragstherapeut kan je daarin adviseren.

2. Geef je hond een plek waar hij zich veilig voelt en niet telkens afgeleid wordt.

3. Wandel voldoende, maar niet te veel. Eén keer per dag drie kwartier tot een uur en daarnaast drie of vier wandelingen van een kwartier tot 20 minuten is voor veel honden voldoende.

4. Laat je hond tijdens het wandelen veel snuffelen.

5. Laat je hond – als het mogelijk en veilig is – zelf eens de richting bepalen tijdens de wandeling. Dit geeft hem een gevoel van controle (én dat is prima!). 6. Geef je hond twee keer daags neuswerk, zoals een snuffelmat.

7. Bied je hond regelmaat. Zorg voor een vaste indeling van de dag en vaste wandelroutes.

8. Als je hond een voorbijlopende hond, een passerend voertuig, etc. spannend vindt, vergroot dan de afstand door er met een boog omheen te lopen of op een afstand te laten kijken. Je kunt dan met “name and explain” werken door tegen je hond te zeggen wat hij ziet (“Dat is een kat”, “Dat is een vrachtwagen”). Na een aantal keren zal hij begrijpen wat je bedoelt en worden situaties voor hem voorspelbaarder.

9. Vermijd actieve en explosieve activiteiten, zoals vaak achter elkaar een balletje apporteren of behendigheid.

10. Hoewel het veel vaker voorkomt dat honden te veel prikkels krijgen, kan een hond ook gestrest raken van verveling. Ook al lijkt je hond rustig te slapen, de hoeveelheid cortisol neemt door verveling toe en de stressemmer kan dan zomaar - zo lijkt het althans - overlopen.

11. Honden zijn sociale dieren. Laat je hond daarom niet te lang alleen. Ook al heeft je hond geen moeite met alleen zijn, ook dan neemt het cortisolniveau langzaam toe. Maximaal vier uur alleen zijn is een goed uitgangspunt.

12. Corrigeer en bestraf je hond niet. Corrigeren en bestraffen leidt tot schrik, angst en/of pijn. In het artikel "Geen foei, wel begrenzen" leg ik uit wat je wél kunt doen.

13. Houd een aantal dagen een stressdagboek bij. In het onderstaande voorbeeld noteer je alle activiteiten en gebeurtenissen en geef je met een +/- aan of de gebeurtenis een positieve of negatieve ervaring was. Met een cijfer van 1 tot 10 geef je het stressniveau van je hond aan.

Het stressdagboek geeft inzicht in de activiteiten/gebeurtenissen die veel stress bij je hond veroorzaken en het verloop van het stressniveau gedurende de dag. Probeer de oorzaak/oorzaken van de stress te achterhalen en daar iets aan te doen.

Stress en ongewenst gedrag

Wil je meer weten over stress en ongewenst gedrag? En daarmee ook aan de slag? Dan heb ik een gratis cursus voor je.

Dit artikel is geschreven door Michel Berendsen van de Zwerfhondenschool. Overname is zonder toestemming niet toegestaan. Delen van deze link via social media wordt op prijs gesteld.